Met gebruik van voice dialogue

Wat managers nodig hebben
Veel managers danken hun positie aan hard werken, algemene managersvaardigheden en kennis van zaken. Door de veranderingen op de arbeidsmarkt en het groeiende besef dat we zuinig om moeten springen met "human capital" worden er steeds meer  en andere eisen aan managers gesteld.

Er wordt verwacht dat je mensen kunt inspireren, in beweging kunt brengen, dat je conflicten creatief tegemoet kunt treden. Allemaal zaken waarbij gevoelens en emoties een belangrijke rol spelen. In een wereld die vooral op prestatie gericht is, is het omgaan met gevoel nogal onderbelicht gebleven. We weten in het algemeen nog weinig raad met emoties van onszelf en anderen.  Toch wordt het steeds noodzakelijker juist op dat terrein vaardiger te worden. Voice dialogue, een communicatie methode gebaseerd op de psychologie van Jung, kan een bijdrage  leveren aan het verstandiger omgaan met gevoel.

Omgaan met emoties is ontongonnen terrein
Hoe vaak gebeurt het niet dat je emoties  je de baas zijn of dat je er juist niets mee kunt?

• Je moet een lastig gesprek voeren en bereid je daar goed op voor. Je weet dat je valkuil is dat je teveel zelf gaat praten, terwijl het belangrijk is om die ander te laten komen. Ondanks je goede voornemens ben jij toch weer degene die het woord voert.
• Je voert een beoordelingsgesprek met een van je medewerkers. Het leek wel goed te gaan, maar op een of andere manier heb je het gevoel dat het niet helemaal aankomt wat je gezegd hebt.
• Er is een conflict in je team. Eén van je medewerkers is woedend op een ander die op zich op zijn beurt weer hevig verongelijkt voelt. Je hebt wel door dat het al lang niet meer over de zaak gaat wat zich  daar afspeelt, maar hoe ga je er mee om??
• Onderhandelingen lopen stuk op onderlinge irritaties. Hoe komt dat, je kunt toch als volwassen mensen zaken doen? Op een of andere manier lukt dat niet.

Verschillende krachten in jezelf
De Amerikaanse psychologen Hal en Sidra Stone stuitten, op zoek naar het antwoord op de vraag waarom we toch vaak zo anders reageren  en overkomen dan we willen, op het concept van "sub-personen". We spreken weliswaar van "ik wil dit"en "ik ben zo" maar dat betekent niet dat we ook werkelijk zo eenduidig in elkaar zitten. In feite zijn we samengesteld uit een veelheid van basiskrachten en kwaliteiten die bij ieder mens terug te vinden zijn. In communicatie wordt dat duidelijk. We handelen en praten vanuit het beeld dat we van onszelf hebben. Maar wat we uitstralen of non-verbaal communiceren is daar lang niet altijd mee in overeenstemming. Zo kunnen gevoelens en krachten waar je jezelf niet eens bewust van bent een onbedoeld effect op anderen hebben. Het concept  van sub-personen helpt om de complexiteit van onze psyche in kaart te brengen. Sub-personen worden gezien als delen van de persoonlijkheid die een heel eigen leven leiden met opvattingen en gevoelens die vaak lijnrecht tegenover elkaar staan. Zo kan het zijn dat je er enerzijds van overtuigd bent dat je minder moet gaan werken, terwijl je in de praktijk steeds maar meer werk op je neemt. Als je je niet  bewust bent van de verschillende krachten (sub-personen) die in zo'n geval een rol spelen dan veroorzaakt dat stress, onrust en steeds minder respect voor jezelf. Je doet immers niet wat je zegt te doen. Als we ons daarentegen open stellen voor wat er allemaal in ons leeft en de verschillende signalen van binnen serieus nemen, dan vergroten we ons vermogen tot communicatie met sprongen.

Het belang van sub-personen als metafoor
We zijn geneigd om maar een klein deel te benutten van de veelheid aan mogelijkheden die ieder mens in zich heeft. Met andere woorden we maken slechts gebruik van een beperkt aantal sub-personen. Je vereenzelvigt je bijvoorbeeld met de verantwoordelijke harde werker die datzelfde gedrag ook van de medewerkers verwacht en hebt een hekel aan mensen die in jouw ogen de kantjes ervan aflopen.  Of  je  voelt je  juist een joviale manager die altijd tijd heeft voor "zijn"mensen, en het niet uit kan staan dat anderen zo resultaat gericht bezig zijn. In beide gevallen voeren een aantal sub-personen de boventoon ten koste van anderen, waar we een hekel aan hebben. Zo gaat het meestal. Jammer want op die manier maak je niet optimaal gebruik van je potentieel.

Voice dialogue is een methode waarbij de verschillende kanten van jezelf onderzocht en bevraagd worden. Het is een manier van werken die je stimuleert om zonder oordeel naar jezelf en anderen te kijken als een conglomeraat van verschillende "personen". Daardoor kun je ervaren dat je gedrag vaak veel minder op keuze gebaseerd is dan je denkt. Die ervaring helpt  om los te komen van ingeslepen patronen en gewoontes en opent een nieuw perspectief in het omgaan met jezelf en anderen. Het maakt inzichtelijk waarom je met sommige mensen goed kunt werken en met anderen helemaal niet. Het stimuleert om alles wat je in je hebt serieus te nemen en niets van wat je voelt en denkt te veroordelen. Ook zogenaamd "negatieve"gevoelens hebben hun functie.Er zit vaak een wereld achter die toegang geeft tot geheel nieuwe informatie voor en over jezelf.
Door je open te stellen voor minder bekende (en wellicht in eerste instantie minder wenselijke) kanten van jezelf boor je nieuwe energie en nieuwe informatie aan, waardoor je minder gauw opgebrand raakt en beter in je vel komt te zitten. Met meer respect voor jezelf en anderen.

Reageren onder druk en de automatische piloot
Een leidinggevende moet met veel verschillende mensen in vaak lastige situaties om kunnen gaan. Onder druk reageren we vaak volgens een vast patroon dat niet altijd even effectief is. We lijken dan niet meer in staat om anders te handelen dan wat we automatisch doen. Die automatische piloot (opgebouwd uit een paar dominante sub-personen) is nuttig want die geeft ons een gevoel van zekerheid, daardoor kunnen we de situatie aan.  Maar hij fungeert ook als een soort gevangenis. Automatische gedrag is slechts effectief bij bepaalde mensen in bepaalde omstandigheden; vaak werkt het contra-produktief.

Bijvoorbeeld: sta eens stil bij het gedrag dat je vertoont als je onder druk staat. De een zal snel en gehaast worden, de ander gaat juist vertragen en alles extra langzaam doen. Het is niet zo moeilijk om je voor te stellen wat er zal gebeuren als mensen met zo'n tegengesteld gedrag moeten samen werken in een spannende fase van een project. Er treedt hoogstwaarschijnlijk wederzijdse ergernis op, die de samenwerking behoorlijk bemoeilijkt. Dat is niet waar betrokkenen op uit zijn en het is al helemaal niet verstandig, maar beiden reageren vanuit automatisme en "kunnen niet anders". Het bewust zijn van sub-personen en patronen kan helpen om keuzes te maken in gedrag, en net anders te reageren dan je automatisch geneigd bent te doen.
Dat dat niet eenvoudig is blijkt meestal uit de meest onbenullige voorbeelden. Ga maar eens na hoe netjes dan wel slordig je bent, thuis of op het werk. Houd je van een keurig opgeruimd bureau of vind je het juist prettig dat het een beetje rommelig is zodat voor jouw gevoel alles bij de hand is? En wat voor effect heeft het op je als je direct te maken hebt met een collega of een partner die wat dat betreft precies tegengesteld is aan jou? Patronen zijn irrationeel en niet effectief en hebben veel minder te maken met "hoe we nou eenmaal zijn" dan we denken.

Leiding geven met verstand van gevoel
In deze korte workshop staan we erbij stil hoe je los kunt komen van je patronen en hoe je kunt gaan beschikken over veel meer kwaliteiten en energie dan je nu denkt te hebben.
Sleutel is dat je gaat voelen wat je patronen zijn en welke functie ze hebben. Als je daar tijd voor neemt zul je merken dat er ongekende mogelijkheden verborgen liggen achter je vertrouwde gedrag. De functie van patronen is geen andere dan het bieden van zekerheid. Dankzij onze automatische piloot  hoeven we niet steeds maar te voelen dat we bijvoorbeeld ook bang zijn om te falen, dat we niet zeker weten of we wel gewaardeerd worden en of we wel gezien worden zoals we werkelijk zijn. Juist die ongemakkelijke gevoelens zijn de ingang naar een gebied waarin het meest eigene van jezelf ligt opgeslagen.
Patronen zijn niet wat je bent. Ze beschermen, maar schermen daarmee ook af. Ze houden het meest kostbare van jou, je eigenheid weg. Niet alleen van anderen, maar ook van jezelf. Jezelf terug inden in wat je óók bent, en van daaruit  het vermogen creëren  om aan zeer verschillende mensen leiding te geven ontwikkel je door aandacht te schenken aan gevoelens die je eigenlijk liever negeert.
Verstandig omgaan met gevoel betekent: jezelf  serieus nemen en tijd nemen om te onderzoeken wat er in je leeft; niet voorbij lopen aan irritaties of gevoelens van onmacht maar ze juist onderzoeken. Dat helpt om directer en effectiever met je medewerkers en collega's te leren communiceren.

Tot slot wat voorbeelden van sub-personen
Een aantal voorbeelden van sub-personen die je bij jezelf zou kunnen herkennen:

een "pusher": iemand die als maar wil dat je bezig bent, die lijstjes bij houdt van wat je nog moet doen en die jou geen rust gunt. Elke minuut van de dag moet nuttig besteed worden.
een criticus: iemand die meekijkt over je schouder en je influistert of laat voelen wat je nu weer niet goed gedaan hebt. Een zeer scherpzinnig iemand die beter dan jij in de gaten lijkt te hebben wat er fout gaat
een pleaser, iemand die het anderen naar de zin probeert te maken en het heel belangrijk vindt om aardig gevonden te worden
een egoïst, iemand die het beste voor zichzelf wil, zichzelf belangrijker vindt dan anderen
een rationele, die graag redeneert en van gevoelens niet zoveel moet weten, hooguit zijn ze onderwerp van analyse
een kwetsbare, onzekere, iemand die het moeilijk vindt om altijd maar onder druk te staan, die twijfelt of hij het allemaal wel aan kan
een vrijbuiter, iemand die helemaal niet houdt van hard werken, die het liefst zonder agenda en zonder verplichtingen leeft, met heimwee naar vroeger, toen dat nog kon
De lijst kan gemakkelijk aangevuld worden met een variëteit aan types. Waarschijnlijk zul je direct je anti-en sympathieën hebben als je zo'n lijst bekijkt. Niet ondenkbaar is dat je opgelucht constateert dat een aantal types bij jouw gelukkig niet aanwezig zijn.
Maar.. of je het leuk vindt of niet, iedereen heeft alles in zich, zij het meer of minder ontwikkeld. Sterker nog: hoe meer sub-personen je geaccepteerd hebt (ook die zogenaamde lastige) des te groter je vermogen om leiding te geven op een manier die inspireert en enthousiasmeert.

Berenda Dekkers

Literatuur over voice dialogue:
· Hal Stone (Ph D)en Sidra Stone(Ph D): Thuis komen in jezelf;
Uitgeg: Mesa Verde, Haarlem; isbn 90 71298 01 9
· Hal Stone (Ph D) and Sidra Stone(Ph D): Embracing each other
Publ: New World Library, California; 0-931432-60-X
(ook in het Nederlands verkrijgbaar)